Vrancken Jan & Nicolas

Naar: overzicht van alle auteurs

Twee broers, beiden onderwijzers, geboren en getogen in Berg, een dorpje ten noorden van Tongeren en sinds de fusie van 01.01.1977 deel van die stad. Jan werd geboren in Berg op 11.03.1895 als oudste zoon van Renier en Catharina Peuskens. De jongere broer Nicolas werd geboren in Berg op 13.07.1896. (Na hen volgde nog een zuster Justine). De ouders hielden herberg, alias afspanning, en dreven ook handel, ondermeer in hooi en stro. Bij het uitbreken van de oorlog op 04 augustus 1914 waren beide broers aan de normaalschool van Sint-Tuiden afgestudeerd als onderwijzer, met een verschil van één jaar. De ganse oorlog houden zij een dagboek bij en noteren alle Duitse bewegingen en alle gebeurtenissen in en om Berg. Ook over Tongeren zelf zijn zij goed geïnformeerd. Merkwaardig is wel hun grote belangstelling voor het oorlogsgebeuren op de andere strijdtonelen: Oost-Europa, Italië-Oostenrijk, de Dardanellen… Die info halen ze uit buitenlandse kranten, vooral dan de Nederlandse NRC (Nieuwe Rotterdamsche Courant). Zij verhalen breedvoerig de Duitse gruweldaden van 18 en 19 augustus 1914 en de ruïneuze inkwartiering in het ouderlijk huis annex café. Hun contacten met Nederland (Maastricht is op een “boogscheut” van Berg) zijn talrijk. Dat verandert echter als de grens hermetisch wordt afgesloten bij het oprichten van de “dodendraad”: de grensversperring onder hoogspanning. Jan en Nicolas zijn de hele oorlog bedrijvig als onderwijzer en beleven ook de Duitse aftocht. Zij bedrijven echter ook clandestiene activiteiten zoals de smokkel van brieven over de Nederlandse grens – wat niet zonder gevaar was wegens zwaar bestraft door de bezetter. Het bijhouden van een dagboek was op zich al voldoende reden om aangehouden te worden en naar een Duits strafkamp gezonden te worden…

Nicolas, die ongehuwd bleef, was zijn ganse leven dorpsonderwijzer, terwijl Jan opklom tot directeur van de lagere afdeling van het Tongerse O.L.-Vrouwecollege. Nicolas, de stille denker en schrijver, was actief als heemkundige en natuurobservator. De extrovertere Jan had naast zijn gezin een groot sociaal engagement (koor, Davidsfonds en dergelijke). Jan overleed in Tongeren op 26 december 1962. Nicolaas overleefde zijn oudste broer en stierf in Tongeren op 09 maart 1964. Het beheer van de archivalia van beide broers werd door de erfgenamen toevertrouwd aan ere-griffier Paul Vrancken, zoon van Jan. De stukken werden uiteindelijk overgedragen aan het archief van de Provinciale Bibliotheek te Hasselt – waar wij ze konden inkijken voor het samenstellen van het boek: “Tongeren en omgeving in 1914-1918 – door de ogen van tijdsgetuigen”. (redactie Kamiel Mertens)

Publicatie bij Studium Generale:
Tongeren en omgeving in 1914-1918 door de ogen van tijdsgetuigen