Naar: overzicht van alle publicaties
De oudste tekst over de H. Odrada die wij kennen is de Vita Odrade uit 1304, opgenomen in de Acta Sanctorum. Die zou geschreven zijn door een anonieme monnik van de benedictijnerabdij van Sint-Truiden. Die abdij bezat rechten op de “Heerlijkheid van Alem”, de plaats waar volgens de Vita het dode lichaam van Odrada begraven werd en waar het gedurende eeuwen in de aarde geborgen bleef.
Diezelfde ‘Vita’ verhaalt over de plaats Scapis of Scheps, de bakermat van het latere dorp Balen. Daar werd Odrada volgens de overlevering geboren en heeft ze haar korte leven doorgebracht in eenvoud, godsvrucht en onophoudend dienstbetoon aan armen en lijdenden in haar omgeving. Na haar dood werd haar lichaam door een ossenspan vervoerd tot in Alem, een plaatsje aan de Maas, boven Den Bosch, waar een langdurige Odrada-verering ontstond.
De toenmalige bisschop van Den Bosch, Zoësius, lag aan de basis van de opgraving van haar gebeente en de verspreiding van delen ervan onder verschillende parochies in Nederland (Alem, Macharen, Schijndel, Hooge Mierde) en ons land (Balen, Mol-Millegem). Zo kwam uiteindelijk in 1654 het onderste kaaksbeen van Odrada terecht in de Sint-Andrieskerk in Balen, waar de devotie tot Odrada een hoge vlucht nam. Tot op onze dagen wordt in Balen-Scheps jaarlijks een Odradaviering gehouden, net zoals in het Nederlandse Macharen. De H. Odrada staat op de kerkelijke kalender van de bisdommen Den Bosch (3 november), Antwerpen en Mechelen-Brussel (5 november), wat betekent dat haar naam ook na de “zuivering” van 1969 behouden bleef op de ‘Canon der heiligen’ van de katholieke kerk.
Vanaf de 17de eeuw hebben meerdere historici en hagiografen zich gebogen over het levensverhaal van de H. Odrada en zeer kritisch gereflecteerd over de verschillende aspecten ervan. Ook de jongste jaren hebben jonge academici de figuur van Odrada als onderwerp van hun universitair werk gekozen. De Nederlandse prof. dr. Annemarie Speetjens is onder hen zeer toonaangevend. Korter bij huis, in Balen zelf, is kunsthistoricus Jaak Jansen steeds bijzonder geïntrigeerd geweest door het Odradaverhaal en hij schreef er meerdere artikels over. Ook de literaire wereld schonk aandacht aan de H. Odrada, één van de schaarse heiligen van eigen bodem. In 1928 en 1949 werden in Balen massaspelen over Odrada opgevoerd, respectievelijk geschreven door Arie Entbroukx en Jozef De Voght.
Op “positief-wetenschappelijk vlak” noteren we de radiocarbondatering (C14-methode) van het onderste kaaksbeen, de Odradareliek van Balen, door ir. Mark Van Strydonck van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in België, uitgevoerd in 2006. Daaruit blijkt onomstotelijk dat het dateert uit de periode 660-770, zijnde de tijd der Merovingers. Dat stemt overeen met de gegevens uit de Vita Odrade en bevindingen uit historisch onderzoek.
Voor de eerste maal hebben wij in deze twee omvangrijke banden letterlijk alle gekende historische en liturgische teksten, afbeeldingen, liederen, verhalen,… over Sint-Odrada systematisch gebundeld. De samenstellers hopen dat toekomstige onderzoekers, hagiografen, historici… die zich over Odrada willen buigen, met dit werk een overzichtelijk en gedocumenteerd geheel hebben dat hun ‘geestelijke arbeid’ zal vergemakkelijken en bevorderen. Voor iedereen die ons religieus-cultureel erfgoed koestert, een absolute aanrader en kostbaar bezit.
Hiermee is niet het laatste woord gezegd: kort vóór het afsluiten van de redactie ontdekten we in het gemeentearchief van Oss (Nederland) een archiefstuk over Odrada van de hand van Joannes Gillemannus, “van ’t Rooij-Klooster bij Brussel”, dat verloren gewaand werd. Een transcriptie van dat en enkele andere belangwekkende documenten werd ons bezorgd door kunsthistoricus Richard de Beer uit Macharen. Maar de analyse van die documenten is werk van lange adem en zal één van de opdrachten zijn voor volgende onderzoekers.
Wij hebben ook een handig zakboekje samengesteld voor al wie dit verzamelwerk te “zwaar” vindt.
Colofon:
Mertens, Kamiel (redacteur) en Jansen, Jaak (wetenschappelijk adviseur):
“De Heilige Odrada van Balen – Verzameling van alle publicaties”; Studium Generale vzw, Balen, 2014; 978-90-76967-51-6; twee banden, 924.pp., band 1: pag. 1 tot 410, band 2: pag. 411 tot 924; formaat A4; softcover gelijmd; illustraties kleur en z/w; bibliografie.
ISBN 978.90.76967.51.6
Meer informatie: De Heilige Odrada van Balen: Verzameling van alle publicaties